Mijn ringkern uitgangstransformatoren hebben het grote voordeel van een extreem wijd –3dB frequentiebereik (3 Hz tot 200 kHz), gecombineerd met geringe lineaire en niet lineaire vervorming.Vooral het grote frequentiebereik zorgt voor een excellente weergave van de meest complexe signalen zoals we die tegenwoordig bij de SACD tegen komen. Vanuit de hele wereld ontvang ik dan ook uiterst positieve commentaren over deze transformatoren.
Maar, alles heeft een keerzijde. Dit uitgebreide frequentiebereik blijkt onder sommige omstandigheden ook aanleiding te kunnen geven tot oscillatie, waardoor de met zorg gebouwde versterker verandert in een stevige radiozender. Dat was natuurlijk nooit de bedoeling en daarom heb ik de afgelopen tijd uitgebreid onderzoek gedaan om de oorzaak van die ongewenste oscillatie op te sporen en op te heffen.
Als je geen oscilloscoop hebt (die nodig is om oscillatie zichtbaar te maken), dan merk je oscillatie op doordat de versterker begint te brommen. De hoogfrequente oscillatie (omstreeks 640 kHz, ver boven het bereik van ons gehoor) put de voeding van de versterker uit en wat je dan hoort is brom uit de luidspreker. In eerste instantie denk je dan dat je de versterker niet goed gebouwd hebt, misschien de aardpunten verkeerd gekozen? Niets is minder waar. De versterker is wel goed gebouwd, maar de koppeling tussen de uitgangstransformator en de eindbuizen bevat een storende factor.
Deze storing treedt soms op als de versterker Ultra Lineair is geschakeld (bij de triode of pentode instelling treedt de oscillatie niet op). Daarmee bedoel ik dat de schermroosters van de eindbuizen via weerstanden van 150 of 180 Ohm aan de ultra lineaire aftakkingen van de primaire wikkeling van de uitgangstransformator zijn aangesloten. De functie van die weerstanden is om te voorkomen dat de schermroosters teveel stroom gaan trekken en om hoogfrequente signalen uit de uitgangstransformator te ontkoppelen van de schermroosters. Omdat mijn ringkern transformatoren zo breedbandig zijn, is de ontkoppeling van deze weerstanden iets te gering, waardoor toch oscillatie op kan treden.
Als nu iemand last heeft van oscillatie, dan is de remedie hiervoor uiterst simpel. Vervang de schermrooster weerstanden door weerstanden van 1kOhm (1 Watt). Doordat de schermrooster weerstanden groter zijn bieden ze nu voldoende demping voor de oscillatie, zelfs bij het extreem grote frequentiebereik van mijn transformatoren.
Onderstaande lijst verwijst naar de UL40-S2 bouwdoos en naar de schakelingen in mijn boek “Moderne High-End Buizenversterkers …” en geeft aan welke weerstanden gewijzigd moeten worden naar een waarde van 1kOhm.
UL40-S2 handleiding R23, R24
Boek fig.11.1/4/5/6/7 R14, R15
Boek fig.14.2 R14. R15
Boek fig.16.1 R13, R17
Boek fig.18-1a R14, R17, R20, R23
Boek fig.19.2 R14, R15
Bij de analyse en oplossing van het hierboven beschreven probleem heb ik hulp gekregen van Ian L. Miller, Senior Electronic Engineer (Tenix LADS Corporation Ltd, Australië). Hij herkende het oscillatie probleem direct en kon uit zijn grote ervaring putten en mij de oplossing aanreiken, die ik daarna uitvoerig heb getest. Zo zie je maar weer wat internationale samenwerking vermag!
Zwolle: 29-12-2004
Ir. Menno van der Veen