Het was de bedoeling om in 2018 gezamenlijk een balansversterker met Trans aansturing te gaan maken. Bij mijn (Menno) voorbereiding van het TS-project bleek echter dat de Trans-techniek in balansschakeling teveel kwetsbaarheden opleverde. De slaagkans zou daardoor laag worden, en dat wilde ik mijn studenten niet aandoen. Daarom heb ik aan het begin van de cursus doorgegeven dat het niet “balans” zou worden, maar “single ended”. Zou het dan een herhaling worden van het TS-2014 project? Nee, er moest iets nieuws ingebracht worden. Dat werd de Menno-cel: een spanning gestuurde stroombron met hoge lineariteit. Zie onderstaand schema voor het concept dat ik mijn studenten voorstelde.
1-Menno-schema
Daarbij kon men drie routes volgen:
- alleen de eindbuis met uitgangstrafo en een Menno-cel voor de Trans aansturing van de eindbuis. Zie het meeste rechtse deel van de schematuur. De ingang met volume regelaar worden rechtsreeks aangesloten op de Menno-cel die de eindbuis direct aanstuurt; het middelste deel wordt niet gebruikt.
- toevoeging van een tweede Menno-cel die de eindbuis aansturende Menno-cel extra lineariseert. Zie de bovenste schakeling van het middelste deel van de schematuur.
- toevoeging van een triode-schakeling die de eindbuis aansturende Menno-cel lineariseert. Zie de onderste schakeling van het middelste deel van de schematuur.
Voor de start van de zelfbouw, omstreeks December 2018, hebben we de drie mogelijkheden uitgebreid geëvalueerd. Route a) klonk warm, redelijk veel H2 vervorming (als met een 300B), aangenaam om uren naar te luisteren. Route b) had een helder detaillistisch karakter, weinig last van het H2-gordijn; zeer geschikt voor analytisch luisteren. Route c) zat tussen a) en b) in; toch weer iets meer warmte ten koste van detail. Aan de studenten de keuze waar ze de voorkeur aan geven. Zie mijn proefversterker (foto-2-a) waarin ik alle mogelijkheden voorbereidde. Getoond is de c-route waar met een handig Guido-Tent-printje een Menno-cel-proefje in een buisvoet is geplaatst. Een latere proefversie (met negatieve bias-spanning, zonder hete Rk = 680 Ohm) is te zien in foto-2-b. Dit ontwerp is de basis van een nog te publiceren artikel, waarin ook de Menno-cel uitgebreid aan de orde zal komen.
2-a proefversterker-1
2-b proefversterker-2
Ik ben met mijn studenten overeengekomen dat zij de schematuur van de Menno-cel niet openbaar maken. In een later stadium verschijnt hierover immers het artikel van mijn hand. Mijn studenten hebben tijdens deze TS-cursus dus voorinzage gehad in ontwikkelingen die ik nog ga publiceren. De noodzakelijke vertrouwelijkheid (confidentiality) was een nieuw experiment waarvan ik geloof dat het geslaagd is en het maakte de lessen extra spannend. “Jongens, ik heb weer wat nieuws ….”. Of de studenten kwamen met hun ideeën. Zo stimuleerden we elkaar.
Opmerkelijk is dat ik hier niks zeg over de voeding. Die is prachtig uitgewerkt door Erwin Reins. Zie zijn verslag voor details. Erwin heeft mij krachtig ondersteund door snellekens de Menno-cel op een handig printje vorm te geven, waarvoor grote dank. Zo kon ieder soepel de cel toepassen. Daarnaast heeft Erwin ook nog voor ieder de kast gemaakt. Tjonge, wat een inzet.
Voordat ik de studenten via hun verslagen aan het woord laat: dit jaar hebben we de slotevaluatie (het grote vergelijk) verricht met hoge resolutie audio opnames, aangeleverd door Evert Jan van de Glind. Alle opnames waren 356-kHz 24-bits formaat. Als je die vergelijkt met CD’s (44,1-kHz 16-bits), dan draai je nooit meer CD’s. Ook was de testprocedure verbeterd. Mijn Menno-proefversterker-1 gold steeds als referentie (met cijfer 3) bij de test van iedere versterker. Hierdoor werd beduidend minder beroep gedaan op het geheugen van de luisteraars, wat een ontspannend en betrouwbaar vergelijk opleverde.
3-luistersessie
De mooie foto’s zijn bijna alle weer van onze hoffotograaf Yeb de Witte. Ik kan nog meer personen noemen die heel intensief geholpen hebben om dit project mogelijk te maken: Annemieke, Erwin, Evert Jan, Peter, Joop, Gilbert, Jan, Yeb. Allen heel hartelijk dank en ik hoop, mijzelf incluis, niemand vergeten te hebben. De studentverslagen hieronder hebben de dezelfde volgorde als bij de grote luistertest.
Ruud Christiaanse:
4-Ruud Christiaanse
Download 2018 verslag-1 Ruud Christiaanse.pdf
Erwin Reins
5-Erwin ReinsDownload 2018 verslag-2 Erwin Reins.pdf
Richard ten Brinke
6-Richard ten BrinkeDownload 2018 verslag-3 Richard ten Brinke.pdf
Remko Tieleman
7-Remko Tieleman-1
8-Remko Tieleman-2
9-Remko Tieleman-3Download 2018 verslag-4 Remko Tieleman.pdf
Jacques van Eijk
10-Jacques van EijkDownload 2018 verslag-5 Jacques van Eijk.pdf
Hessel Haagsma
11-Hessel Haagsma
12-Hessel winnaarDownload 2018 verslag-6 Hessel Haagsma.pdf
Peter Groeneveld
13-Peter GroeneveldDownload 2018 verslag-7 Peter Groeneveld.pdf
Gilbert Bergh had de pech dat hij pas later kon komen (zwemles van dochter) en dat onderweg zijn versterker kapot was gegaan. Hij had per kanaal twee eindbuizen parallel gezet, om een groter uitgangsvermogen te bereiken. Ik heb deze versterker met de studenten in een eerdere support-les beluisterd en we waren toen danig onder de indruk. Om ietsje te compenseren dat de versterker bij de grote evaluatie niet werkte, laat ik nu 3 foto’s van zijn fraaie bouwsel zien.
14-Gilbert Bergh.jpg
15-Gilbert Bergh.jpg
16-Gilbert Bergh.jpg
Wat gaan we volgend jaar doen in het TubeSociety project 2019? We gaan groot vermogen balans-versterkers van 20 Watt of meer ontwikkelen en bouwen . Bijvoorbeeld richting 200 Watt, of ruim 30 Watt uit 2 x EL84-PP. Wie weet, we hebben nog enige tijd om te dromen. Ik ben er nu al mee bezig zodat de slaagkans van dit project weer zo groot mogelijk wordt.
Als laatste volgen nu nog enige sfeerfoto’s en wens ik ieder een geweldige zomervakantie toe. Ik hoop jullie allen weer te zien op de eerstvolgende TubeSociety-les op 7 september 2019.
Juni 2019
Menno van der Veen
