Het zelfbouwproject van TubeSociety is dit jaar gebaseerd op de transformatoren VDV-GIT80 en VDV-POW80, waarmee een hoge startkwaliteit is gegarandeerd.
In “Het project” op deze website, worden veel toepassingen van deze trafo’s uitgebreid behandeld. Die kunnen als voorbeeld gebruikt worden. De foto’s tonen de professionele PR20HE versterker (deze is ook als bouwdoos beschikbaar) die bijvoorbeeld met deze transformatoren gemaakt kan worden.
10-5-2014
Het oorspronkelijke ontwerp van Menno, de PR20HE versterker (die ook als bouwdoos beschikbaar is, zie deze site) gaat uit van de VDV-GIT80 en POW80 transformatoren die in dit TubeSociety project centraal staan. Mijn studenten hebben dit ontwerp soms gevolgd en ook volledig eigen wegen ingeslagen. Ik hoopte er op dat dit zou gebeuren. Gelukkig heeft TubeSociety geen navolgers opgeleverd, maar echte creatievelingen. De volledige beschrijving van de PR20HE is te vinden in mijn boek “Moderne High-End versterkers 2” en op deze site in de rubriek Het Project, waarom ik het ontwerp hier niet bespreek. Deze versterker functioneerde als referentie. In de download hiernaast staan enige foto’s van de happening op 10-5-2014 in mijn nieuwe laboratorium te Hichtum. Er waren ongeveer 40 luisteraars die op 5 items de versterkers beoordeelden. Nu maar hopen dat de versterkers van mijn studenten beter zijn, wat hier en daar zeker het geval was. Op de tweede foto is Ari Polisois te zien (Parijs) die zijn nieuwste boek presenteerde waarin hij zijn zelfbouw en ontwerp ervaring heeft vastgelegd. Dit boek is later verkrijgbaar. Heb je belangstelling, stuur me dan een mail, die ik aan Ari doorgeef voor latere levering. De derde (2012-Rome) foto toont het illustere genootschap dat internationaal samenwerkt om de mooiste ideeën te realiseren. De laatste foto geeft de sfeer van de bijeenkomst goed weer.
11-5-2014
De versterker van Erwin Reins heeft een gescheiden opgebouwde voeding en audio versterker. Instraling van storingen wordt op deze manier keurig voorkomen. De eindbuizen staan Ultra-Lineair geschakeld. De stuurtrap is een differentiële versterker met een stroombron in de gemeenschappelijke kathode. De ingangstrap is een lokaal tegengekoppelde SRPP schakeling rondom de ECC83 met een fraaie emittervolger. In de download legt Erwin zelf uit hoe het een en ander is ontstaan. In het schema staan twee “foutjes”, dus let even op. De aftakkingen van de instelpots voor de ruststromen (R16 en R17 ) moeten nog voorzien worden van 270 kOhm weerstanden naar de stuurroosters van de eindbuizen. De voeding naar de ingangsbuis (bij de anode van de bovenste ECC83-helft) moet nog voorzien worden van een elco van 47 uF naar aarde. Naast een uitstekend geluid (gelijkwaardig aan de PR20HE) viel deze versterker op door zijn fraaie vormgeving (Erwin heeft toegang tot laser metaal bewerking).
12-5-2014
Albert de Vries gebruikt de bekende 807 eindbuizen die al sinds 1945 roemrucht zijn in audio versterkers. In de schematuur blijft hij dicht bij de PR20HE; de voeding wordt drastisch verbeterd en de stuurtrap wordt uitgevoerd met de fraaie 6SL7. Albert heeft de versterker twee keer laten horen. Als pentode geschakeld is hij warm en rond en vriendelijk. Typisch het ouderwetse buizengeluid; zeer geschikt voor warm achtergrond luisteren en voor gitaarversterkers! De luistersessie op de slotdag was met triode geschakelde eindbuizen, waarbij mooie strakke detaillering op de voorgrond trad. Afgezien van de fraaie vormgeving is deze versterker een genot om naar te luisteren, hij klinkt uiterst vriendelijk, waarbij ik de triode instelling prefereer. Ook deze versterker werd als gelijkwaardig met de PR20HE beoordeeld, wat ook logisch is gezien het nagenoeg gelijke schema.
13-5-2014
Hessel Haagsma is door mij uitgedaagd om een Circlotron Parallel Push Pull versterker te ontwerpen. De reden is dat ik zelf met een TRANS onderzoek bezig ben waarvan de eigenschappen vlak tegen PPP aanliggen. Ik wilde graag mijn TRANS met PPP vergelijken. Hessel is op deze zware uitdaging ingegaan. Zie de bijlage voor meer gegevens. De essentie van de schakeling is dat de twee eindbuizen als kathodevolger worden geschakeld en daardoor de uitgangstransformator laagohmig aansturen. Dit verlaagt drastisch magnetische vervormingen in de uitgangstrafo. Een nadeel van deze schakeling is dat hij erg grote stuurspanningen nodig heeft waardoor de stuurtrap extra ingewikkeld wordt. Gelukkig waren er in de literatuur vanaf 1950 genoeg voorbeelden beschikbaar (zoals de McIntosch M275 en een ontwerp van Gerhard Haas) waaruit Hessel heeft kunnen putten. Het eindresultaat staat in de ARTA-2 metingen in de bijlage. Daarin valt op dat het linker en rechter kanaal iets verschillen (waar we geen nader onderzoek naar hebben gedaan), dat de vervormingen laag zijn (zoals verwacht) en de dempingsfactor hoog. Begrenzing in het hoogbereik is het gevolg van de “geringe” lekinductie van de GIT80. Subjectief scoorde Hessel met zijn ANNA duidelijk beter dan de PR20HE en dat is logisch gezien het uitgekiende concept dat hier is toegepast. Over PPP en de keuzes van Hessel valt nog heel veel te vertellen, maar dat valt buiten het kader van deze korte publicatie. Op het web en bij Hessel is gelukkig heel veel info beschikbaar. Dit is een product dat gebouwd is door een TS-student die slechts één jaar les heeft gehad (plus zijn ervaring als zendamateur): klasse!
Hessels-amp-model3-Pierre-Touzelet.pdf
14-5-2014
Frank de Wolf was nog niet klaar, maar wilde ons toch zijn vorderingen laten horen. Slechts één eindversterker was af, zodat we mono luisterden; dat ging verrassend goed en Frank scoorde beter dan de referentie versterker. Zijn ontwerp wordt in de bijlage beschreven. Verrassend is dat Frank consequent emittervolgers (met stroombron) toepast als koppeling tussen de verschillende buizen. Hiermee voorkomt hij dat de Miller capaciteit een storende rol speelt. De voeding si uitgevoerd met een eigen gyrator, maar Frank besluit om die schakeling niet te delen maar de E-choke aan te prijzen (met enige wijzigingen). Opvallend zijn de verschillen als de eindbuizen als pentode, of ultra lineair, of als triode worden geschakeld. De voorkeur van Frank is de triode instelling vanwege de hogere dempingsfactor die het laag beter laat klinken. Het ontwerp van Frank is een typisch “open” ontwerp, in opbouw, en in het mogelijk houden van wijzigen (gemakkelijk solderen) van ieder versterker trap of functie. Vooral in de ontwikkelfase is dit een slimme keuze.
15-5-2014
Dennis Klompmaker is in zijn ontwerp een bijzondere richting opgegaan. Hij heeft geen fasedraaier toegepast maar een enkelvoudige SRPP voorversterker. Die stuurt via een enkele koppel condensator het audio signaal naar de bovenste eindbuis. De eindbuizen zijn aan de kathode gekoppeld via een stroombron. Hierdoor nemen de eindbuizen zelf de functie van fasedraaier over. Dit gaat helemaal goed zolang de versterker in klasse A blijft (beide eindbuizen geleiden stroom), waardoor het maximale uitgangsvermogen wat beperkt is (ongeveer 12 W). Maar voor de gemiddelde luisteromgeving is dit geen wezenlijke beperking en is 12 W ruim voldoende. Ook zijn ontwerp scoorde beter dan de referentie versterker. Dit hebben we eerder mee gemaakt met een soortgelijk ontwerp van Hans Braam in TS2012, wat iets zegt over de goede kwaliteit van deze ontwerp benadering, die zeker navolging verdient (als het niet om fikse uitgangsvermogens gaat).
16-5-2014
Bart van Geyt kwam als winnaar uit de bus in de onofficiële cijfertoekenning tijdens de luistersessie. Zijn ontwerp was het meeste “emotioneel tastbare”. De voorversterker is uitgevoerd met een dubbele ECC88 gevolgd door een ECC99 fasedraaier annex stuurtrap waarvan de kathodes gekoppeld zijn aan een gemeenschappelijke stroombron. De eindbuizen kunnen als triode of UL worden geschakeld en tevens is kathode tegenkoppeling mogelijk via de secundaire wikkeling van de uitgangstrafo. De luistersessie was met triodes plus kathode tegenkoppeling. Heel opvallend is de zorg die Bart besteed heeft aan de voeding, waarin hij bromresten en hoogfrequent stoorsignalen wegwerkt met echte smoorspoelen. Het gehele ontwerp ziet er super eenvoudig uit, heel direct en heel schoon. Dit verklaart mede waarom zijn versterker zo goed klinkt.
17-5-2014
Ik (Menno) weet dat er nog wat ontwerpen onderweg zijn, zoals die van Jack, Mathieu, Ger, Sep, Cor en Rinze en …. . Als ze zijn afgerond en aan mij gezonden, zal ik ze alsnog publiceren. Een project als TS2013 eindigt eigenlijk nooit, en dat is maar goed ook. Daarom spreek ik hier bewust ook geen slotwoord uit.